10 - 16 MAYIS ENGELLİLER HAFTASINDA ENGELLİ VERGİ İNDİRİMİ UYGULAMASI

10 - 16 MAYIS ENGELLİLER HAFTASINDA ENGELLİ VERGİ İNDİRİMİ UYGULAMASI

193 sayılı Gelir Vergisi Kanununun “Engellilik indirimi” başlıklı 31 inci maddesinde düzenlenmiş olup, söz konusu maddede; çalışma gücünün en az % 80’ini kaybetmiş bulunan hizmet erbabının birinci derece engelli, en az % 60’ını kaybetmiş bulunan hizmet erbabının ikinci derece engelli, en az % 40’ını kaybetmiş bulunan hizmet erbabının ise üçüncü derece engelli sayılacağı ve maddede engelli dereceleri itibariyle belirlenen aylık tutarların, hizmet erbabının ücretinden indirileceği belirtilmiştir. Söz konusu maddeye istinaden çalışanın gelir vergisi kesintisine tabi brüt ücretinden indirilecek tutar engelli vergi indirimi olarak adlandırılmaktadır.

Engelli vergi indiriminden, çalışan kendi engelliliğinden dolayı yararlanabileceği gibi, ayrıca bakmakla yükümlü olduğu engelli kişi bulunan çalışanlar da engelli vergi indiriminden yararlanabilir. Aynı şekilde ücret gelirlerini yıllık beyanname ile beyan eden hizmet erbabı (çalışanlar) da engellilik indiriminden yararlanabilmektedirler.

Engelli vergi indirimi, işveren tarafından işçiye yapılan bir ödeme değildir, Söz konusu engelli vergi indirimi tutarları, çalışanın vergiye tabi brüt ücretinden düşülen tutar olup, aylık vergiye tabi tutar hesaplaması yapılırken düşülecek tutarın kendisidir. 2022 yılı için aylık vergi indirimi tutarları;

• Birinci derece engelliler için aylık 2.000 TL,

• İkinci derece engelliler için aylık 1.170 TL,

• Üçüncü derece engelliler içinse aylık 500 TL,

Vergi indiriminde uygulanan tutardır.

İşverenler yukarıda belirtilen engelli vergi indirimi tutarlarını, yapılacak diğer indirim ve istisnalarla birlikte işçinin vergiye tabi brüt ücretinden düşer, kalan brüt tutar (aylık gelir vergisi matrahı) üzerinden işçinin tabi olduğu vergi dilimine göre kesilecek gelir vergisini hesaplar, bulunan tutarı işçiye ödeyeceği ücretten keserek ilgili vergi dairesine öder.

Ücret geliri yıl içinde kesintiye tabi olmayanlar için ise gelir vergisi beyannamesi veren çalışanlar, bu indirimi yıllık olarak hesaplayıp beyanname üzerinden indirebilirler. Ancak, yıl içinde ücret matrahından indirim konusu yapılan engellilik indirimi tutarı ayrıca (ikinci kez) yıllık beyannamede indirim konusu yapılamaz.

Çalışma gücü kaybına göre engellilerin sınıflandırılması aşağıdaki şekilde yapılır; Çalışma gücünün en az yüzde 80’ini kaybetmiş olanlar / engelliliği yüzde 80 ila yüzde 100 arasında olanlar, Birinci derece,  Çalışma gücünün en az yüzde 60’ını kaybetmiş olanlar / engelliliği yüzde 60 ila yüzde 79,9 arasında olanlarİ, İkinci derece, Çalışma gücünün en az yüzde 40’ını kaybetmiş olanlar / engelliliği yüzde 40 ila yüzde 59,9 arasında olanlar ise, üçüncü dereceli  engelli sayılmaktadırlar.

Tam teşekküllü devlet ve üniversite hastanelerinden alınan ve çalışma  gücü kaybı engellilik oranı yüzde 40’dan az olanlar ise vergi indiriminden yararlanması mümkün değildir.

Engelli vergi indiriminin çalışanlara sağladığı faydalar ile ilgili olarak  işçimin vergiye tabi brüt ücretinden düşülen bir tutar olduğundan, dolaylı olarak işveren tarafından işçiye ödenecek net ücretin vergi dilimine göre belirtilen tutarlarda artmasını sağlamaktadır.

Sigorta başlangıcı 01 Ekim 2008 tarihinden önce olan 4/a (SSK) emeklilik şartlarına tabi kişilerden, engelliliği nedeniyle vergi indiriminden yararlanma hakkı elde etmiş olanlar,  18 yaş sınırı dikkate alınmak suretiyle  herhangi bir yaş şartı aranmaksızın daha az sigortalılık süresi ve daha az prim günü şartıyla normalden emeklilik şartlarını yerine getirmeden emekli olmaya hak kazanmaktadırlar.

2022 yılı itibariyle asgari ücretten vergi kesintisi tamamen kaldırıldığından, dolayısıyla asgari ücretlinin maaşının tamamı vergi dışı kaldığından, bu nedenle artık asgari ücretliler vergi indiriminden yararlandırılmazlar. Bununla birlikte  fazla mesai, sosyal yardım, ikramiye gibi ödemeler nedeniyle muafiyet tutarı aşıldığı için ücretinden vergi kesintisi yapılması gereken engelli asgari ücretliler, ücretlerinin vergi kesintisine tabi tutulan kısmıyla ilgili olarak engelli vergi indiriminden yararlanmaktadır.

Diğer taraftan yukarıda belirtildiği üzere, engelli vergi indiriminden yararlanma hakkı olan çalışanlar Sosyal Güvenlik şartlarında erken emeklilik imkânına sahip olduğundan, bu imkândan yararlanmak isteyen asgari ücretliler isterlerse engelli vergi indiriminden yararlanma hakkı elde etmek için başvuru yapabilirler. Ücretli çalışan istisna uygulaması nedeniyle vergi ödemeyecek olan hizmet erbabı da dâhil olmak üzere 193 sayılı Kanunun 31 inci maddesi kapsamında vergi indiriminden faydalanmak üzere başvuruda bulunanların engellilik indirimine ilişkin işlemleri önceden olduğu gibi Gelir İdaresi Başkanlığınca değerlendirilerek sonuçlandırılacaktır. Asgari ücretli olarak çalışan ve bu nedenle ilgili ayda istisna nedeniyle vergi ödemeyecek olan hizmet erbabı, engellilik indiriminden faydalanamayacak olmakla birlikte onaylanan başvuruları üzerine şartları dâhilinde emeklilik başvurularını yapabilecektir. ”şeklinde açıklamaya yer verilmiştir. 01 Ekim 2008 yılından sonra ilk defa Sosyal Güvenlik Kapsamına tabi olan çalışanlar daha önce olduğu gibi vergi indirimi belgesi almadan Tam teşekküllü  hastaneden alacağı % 40 ve üzeri çalışma gücünü kaybı ile emeklilik talebinde bulunabileceklerdir.

 Asgari ücretten gelir ve damga vergisi kesintisinin kaldırılması, asgari ücretten yüksek ücretle çalışanların ise aylık brüt ücretlerinin aylık asgari ücretin brüt tutarına kadar kısmının damga vergisi kesintisi, aylık asgari ücretin netine kadar kısmının ise gelir vergisi kesintisi dışında bırakılması ile birlikte hesaplama da  önce sgk ve işsizlik işçi hissesi düşürüldükten sonra  özel indirim  adı altında engelli vergi indirimi düşülmek suretiyle net vergi ve net ücret tutarı bulunur.                                                          

     İş ve Sosyal Güvenlik Uzmanı
Hasan Basri ÖZKAN