EMEKLİLİKTE YAŞA TAKILANLAR-1

                                 EMEKLİLİKTE YAŞA TAKILANLAR-1

Çalışanın Sosyal Güvenlik kelimesi dendi anda aklına ilk önce emeklilik geliyor. Emeklilik anayasamızın bireylere teminat altına aldığı bir yasal haktır. Tüm dünyanın belirli ülkelerinde çalışma hayatına belli bir yaşta başlayan ve belli bir yaşa kadar çalışanlar.  Sağlıklı olduğu yıllarda çalışan insanlar yaşları ilerleyince emekli olmak isterler. Çalışma hayatında bir kısım vatandaş emekli maaşlarının düşüklüğünden, bir kısım vatandaş emekli olma şatlarının zorluğundan ve karmaşıklığından şikâyet eder durur.

 Ülkemizde 13 milyona yakın emekli vatandaşımız ile birlikte 600 bin kadar yaşlılık  (65)aylığı. Alanla birlikte Ülke nüfusunun %18’i emeklilerden oluşuyor.  Ülkemizde genç nüfus ilerleyen yıllarda yaşlandıkça emekli sayımız arttıkça ve genç çalışan nüfus azaldığında, emeklilerin maaşlarını Sosyal Güvenlik Kurumu finanse edemeyeceğinden dolayı ülkemizde emekli olacaklara her gelen hükümetlerin siyasiler tarafından sık sık emeklilik sürelerinde ve prim oranlarında değişiklikler yapılmıştır. Emekli olacak çalışanların emeklilik tarihleri birçok hükümet tarafından kademeli olarak daha sonraki yıllara ertelenmiştir. Bu değişiklikler çalışanları ümitsizliğe sevk etmiştir.

 Ülkemizde emekliliğin zor ve karmaşık olmasının  nedeni emeklilik sisteminde sık sık değişikliklerin olmasıdır. Emeklilik sisteminin yakın tarihine baktığımızda; Çalışanların emekliliklerinin geciktirilmesi son dönemde ilk kez,1987 yılında 3395 Sayılı Kanun ile Turgut ÖZAL hükümetince emeklilikte belirli bir süre prim ödeme ve belirli bir süre sigortalı olma şartının yanında belirli bir yaşı tamamlama şartı ile başlatılmıştı. 1992 yılında ise 3774 Sayılı Kanun ile Süleyman DEMİREL hükümetince emeklilikte ‘YAŞ’ şartı tamamen kaldırıldı.

08.09.1999 tarihinde Resmi Gazete’de yayınlanan DSP, MHP, ANAP koalisyon hükümetince TBMM’den geçirilen 4447 Sayılı Kanun ile emeklilikte ‘YAŞ’ şartı yeniden eklendi ve eski çalışanlar için ‘KADEME’ getirildi. 4447 Sayılı Kanun’un eski çalışanlar ile ilgili ‘kademelerinin belli bir bölümü Anayasa Mahkemesi’nde iptal edildi ve TBMM iptal edilen bu ‘emeklililik ilgili kademe sistemi’ ile ilgili yeni bir düzenleme yaptı ve 23.05.2002 tarihinden geçerli olan 4759 Sayılı Kanun 01.06.2002 günkü Resmi Gazete’de yayınlandı.

Ardından bu kez 5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu ile 01.05.2008 günü ve sonrasında işe girenler için Ak Parti hükümetin çalışma ve sosyal güvenlik bakanı Faruk ÇELİK emeklilikte yeni bir kademe belirlenmiş ve kademeler ile birlikte maaş belirlenen formüllerde hesaplama oranlarında değişikliğe gidilerek çalışırken emekli maaşı düşüklüğüne neden olmuştur.

 Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanı geçtiğimiz günlerde emeklilik yaşı konusunda Avrupa ve dünya ülkelerine göre emeklilik yaşının ülkemizde ortalama 50 ile çok genç yaş olduğunu beyan etti. Bu açıklamalar gelişmiş üllkelere olarak bakıldığında çok doğru söze ne denilir.Emeklilikte yaşa takılanlar 19 yıldır  ilk kez, Meclis’te çoğunluğa sahip partilerin ortak gündem konusu haline geldi. Milletvekili sayısı 302’ye ulaşan dört parti, emeklilikte yaşa takılanların sorununun çözülmesi için aynı noktada buluştu. Yüz binlerce kişinin gözü, 1 Ekim’de açılacak Meclisde emeklilikte yaşa takılanlar (EYT), uzun yıllardır ilk kez, Meclis’te çoğunluğa sahip partilerin ortak gündem konusu haline geldi. Milletvekili sayısı 302’ye ulaşan dört parti, emeklilikte yaşa takılanların sorununun çözülmesi için aynı noktada buluştu.

Yüz binlerce kişinin gözü, 1 Ekim’de açılacak Meclis’e çevrildi. MHP’ li Erdem’in ardından CHP İstanbul Milletvekili Gürsel Tekin ve Niğde Milletvekili Ömer Fethi Gürer ile İYİ Parti Muğla Milletvekili Metin Ergun, TBMM Başkanlığı’na yasa teklifi sundu. Tekliflerin ortak noktası, 8 Eylül 1999 tarihinden önce sigortalı olarak çalışmaya başlayan kadınların 20, erkeklerin 25 yıl sigortalılık süresi ve 5.000 gün prim ödeme koşulunu yerine getirmeleri halinde emekliliği ön görüyor.

Muhalefet partilerinin tekliflerinde, 8 Eylül 1999 tarihi öncesinde sigortalı olanların, 5510 sayılı Kanun ile yürürlükten kaldırılmış bulunan sosyal güvenlik kanunları hükümlerine göre gereken sigortalılık süresi, hizmet süresi ve prim gün sayısı koşulunu yerine getirenlerin yaşı beklemeksizin emekli edilmeleri öngörülüyor. Teklifler bu şekilde yasalaştığı takdirde, 1989 yılında 18 yaşında işe giren bir kadın 2019 yılında 38 yaşında emekli olabilecek. 1989’da 18 yaşında işe giren bir erkek de 2024 yılında 43 yaşında emekliliğe hak kazanabilecek.
1999 yılında yapılan düzenlemelerde 2008 yılında açıkladığımız şekilde düzenleyici kanunun yürürlüğe girmesinden önce mevcut çalışanların müktesep hakları korunmuş olsaydı bugün EYT mağdurları oluşmazdı

.Peki bu mağduriyet nasıl giderilebilir? Çözüm son derece basit. Tek bir kanun maddesi bile yeterli. O da herkesin ilk sigorta girişinin yapıldığı tarihteki emeklilik şartlarıyla emekli edilmesidir.

Bunun için de aynen 2008 sosyal güvenlik reformunda olduğu gibi yeni düzenlemeden sadece bu yeni düzenlemelerin yürürlüğe girdiği tarihten sonra işe ilk defa girenlerin etkilenmesi şeklinde olabilecektir.

Dolayısıyla 1999 yılında mağduriyete neden olan 4447 sayılı Kanunun yürürlüğe girmeden önce herhangi bir sosyal güvenlik kurumuna (SSK, Bağ-Kur, Emekli Sandığı…) bağlı olarak sigortalı bir işe girenlerin bu kanuna değil, işe girdikleri tarihlerdeki emeklilik şartlarına tabi tutularak sorunun çözülmesi gerekmektedir.

1999’dan sonra işe girecekler için kadınlarda emeklilik yaşı 38’den 58’e, erkeklerde 43’ten 60’a çıkarıldı. SSK’ya tabi çalışanın emeklilik için ise gereken gün sayısı 7000’e yükseldi. 1976 ile 1999 arasında işe girenler için ‘kademeli yaş’ getirilirken, 5510 sayılı yasayla 30 Nisan 2008’den itibaren işe girenlerde emeklilik yaşı 65 oldu. İşte bu uygulama milyonlarca kişiyi mağdur etti.

Yıllardır büyük bir kanayan yara halini alan emeklilikte yaşa takılan yüz binlerce vatandaş bu konuda bir adım atılmasını bekliyor. Muhalefet partileri bu konuda girişimlerde bulunmaya başladı. Özellikle Milliyetçi Hareket Partisi konuyu Türkiye Büyük Millet Meclisine taşımaya kararlı gözüküyor. Meclisin tatilde olması gelişmeleri yavaşlatmış olsa da meclisin açılmasından sonra konuyla ilgili girişimlerin artması bekleniyor.

1999 Öncesi çalışma hayatına dahil olan ilgili sigortalı: hizmet süresi ve prim günü sonunda emekli olacağını bilerek çalışmaya başlamış; fakat, yapılan düzenlemelerle mağdur olmuştur. Aynı yıl ve şartlarla çalışma hayatına aktif olarak katılanlardan, hizmet süresi ve prim günü sonunda yaşı büyük olan emekli olmakla; yaşı küçük olan ise hizmet süresi ve prim günü tamamlanmış olmasına rağmen yaş şartını dolduruncaya kadar beklemek veya çalışmak zorunda bırakılmaktadır.

Diğer yandan erkeklerde askerden sonra sigortalı olanlar sigortalılık öncesi askerlikte geçen süreyi borçlanmak suretiyle borçlandığı süre kadar sigortalılık süresini erkene alarak emeklilik süresinden kazanım sağlamakta iken bu kazanım doğumdan sonra sigortalı olan bayan çalışandan esirgenmektedir. Sosyal güvenlik bürokratlarının siyasileri yanlış bilgilendirmeleri neticesinde 150.000 kişi olarak tahmin edilen bayan çalışanların mağduriyeti söz konusudur. Mesliste görüşülerek kadın çalışanların sigortalılıktan önce yapmış oldukları 3 doğum süresinin bu defa çıkacak olan kanunla birlikte değerledirilerek askerlik borçlanma süresi gibi doğum yapan kadın çalışanlara 1 çocuk için 720 gün olmak üzere 3 çocuk için toplam 2160 gün doğum  borçlanma hakkı verilmek  suretiyle emeklilik imkanından  yararlanmış olurlar.

                                                                                                                          Hasan Basri ÖZKAN

                                                                                                                     Sosyal Güvenlik Uzmanı